Wat is BPA?

BPA is de afkorting voor Bisfenol A. Het is een omstreden stof die in veel plastic producten voorkomt. Het veroorzaakt diverse gezondheidsproblemen.

BPA (bisfenol A) komt o.a. voor in zoals polycarbonaat. Polycarbonaat is een kunststof die we dagelijks tegen komen. Het is heel stevig maar tegelijkertijd ook licht qua gewicht en goedkoop. Het zit in CD’s, contactlenzen, plastic bakjes voor etenswaren, plastic servies en meer.

Waarom is BPA gevaarlijk?

BPA is een hormoonverstorende stof is. Het lijkt op het hormoon oestrogeen. Het kan leiden tot veel gezondheidsrisico’s waaronder onvruchtbaarheid. Volgens een onderzoek uit 2003 uit de VS is gebleken dat 93% van de mensen sporen van BPA in zijn urine heeft. Lees verder voor de gezondheidsrisico’s.

De geschiedenis & onstaan van BPA

In 1905 verscheen het eerste artikel over BPA, geschreven door de Duitse scheikundige Thomas Zincke. Vanaf 1950 is men begonnen met het inzetten van deze stof. De kunststof industrie begon met de ontwikkeling van nieuwe materialen en technologieën, men ontdekte o.a. het spuitgieten van plastics.

De bedrijven Bayer en General Electrics ontwikkelden in 1953 beiden tegelijk polycarbonaat. Dit is een kunststof die vrijwel onbreekbaar is. De meest gebruikte polycarbonaat wordt gemaakt door een reactie van BPA en fosgeen COCl2. Polycarbonaat kan, in tegenstelling tot andere kunststoffen, worden vervormd (onder hitte) zonder dat het breekt of scheurt. Dus een ideaal materiaal voor de industrie.

Vandaag de dag wordt polycarbonaat volop gebruikt. En je het komt dagelijks talloze keren tegen in diverse producten. Bijvoorbeeld speelgoed, plastic flessen, plastic bestek, rietjes.

Ontdekking dat BPA kan “lekken” door Dr. Feldman

david feldman
Dr. David Feldman

Er zijn verschillende onderzoeken geweest naar polycarbonaat en BPA. Daar kwam tot begin jaren ’90 niks verontrustends uit. Tot dr. Feldman per toeval ergens tegenaan liep. Hij ontdekte dat plastic dat BPA bevat, deze stof kan “lekken”. Dit betekent dat verpakkingen van etenswaren deze gevaarlijke stof kunnen overbrengen op het voedsel in de verpakking. Tevens ontdekte hij dat wanneer een BPA-houdend product wordt verwarmd ook BPA kan “lekken”. Maar wanneer een baby  sabbelt of likt aan een speeltje dat deze stof bevat kan er ook bisfenol A vrij komen.

Dr. Feldman heeft zijn bevindingen aangetoond bij overheden en bedrijven. Maar het duurde grofweg 15 jaar voordat deze actie ondernamen. Er moest eerst worden vastgesteld wat “veilige” hoeveelheden voor mensen. Er is gekeken naar de hoeveelheid BPA wordt opgenomen door het menselijk lichaam. En of het zich ophoopt in het menselijk lichaam.

Hoe komt BPA in je lichaam terecht?

Voornamelijk door het eten van voeding waarin BPA is gelekt. Voedselverpakkingen die BPA bevatten “lekken” de stof in het eten. Denk niet alleen aan kunststof voedselverpakkingen. Want de binnenzijde van blikje is dikwijls afgewerkt met een kunststof laag om corrosie tegen te gaan. Drie keer raden? Ja, deze kunststoflaag bevat ook BPA. Ook het bewaren van voedsel in plastic bakjes is een risico.

Waar zit BPA in?

BPA zit in veel producten die we dagelijks gebruiken. Onderstaand enkele voorbeelden:

  • Ingeblikt voedsel (binnenzijde van de blikjes)
  • Plastic van een koffiezetapparaat
  • Plastic bakjes om voedsel in te bewaren
  • Plastic wegwerpbestek
  • Plastic flessen
  • Sappakken (bijvoorbeeld appelsap)
  • Verpakking van magnetronmaaltijden
  • Kinderspeelgoed
  • Tandvullingen
  • Implantaten
  • Bakjes gemaakt van gerecycled plastic met recycle code 3 of 7
  • Lenzen en brillen
  • CD’s en DVD’s
  • Fietshelmen
  • Epoxyverf en lijm
  • Infuus in het ziekenhuis
  • Plastic van mobiele telefoons, laptops en tablets
  • Auto-onderdelen
  • Bouwmaterialen
  • Kassabonnen (sinds 2020 is BPA verboden in kassabonnen, maar dit is vaak vervangen door BPS)
  • Sportkleding
  • Waterflessen

Gezondheidsrisico’s van BPA op een rij:

  • Onvruchtbaarheid
  • Risico op obesitas of gewichtstoename
  • Verminderde productie van zaadcellen
  • Hyperactiviteit
  • Leerachterstand
  • Vervroegde puberteit
  • Verhoogde agressiviteit
  • Veranderingen in de hersenen
  • Afwijkend seksueel gedrag
  • Stimulatie van prostaatkankercellen
  • Voedselintolerantie
  • Verhoogde kans op infectieziektes
  • Overgewicht bij jonge kinderen (zie dit onderzoek)

Hoe kom je in aanraking met BPA?

Je komt dagelijks in aanraking met producten die BPA bevatten. Voorbeelden van producten waarin de stof verwerkt zit zijn: speelgoed, kassabonnen, verpakkingsmateriaal, inkt, cd’s, plastic flessen, plastic bestek, verf, tandvullingen. Maar denk ook aan ingeblikt voedsel. De binnenkant van blikjes is vaak bewerkt met een kunststof waarin BPA zit.

Hoe kan je BPA vermijden?

Je komt dagelijks veelvuldig in aanraking met BPA. Als je enkele zaken in de gaten houdt kan je deze stof zoveel mogelijk vermijden. Maar nooit helemaal. Je zou overigens verwachten dat de Nederlandse overheid ons waarschuwt voor de risico’s, maar de waarheid ligt helaas anders. Dus het is verstandig zelf in de gaten te houden hoe je deze hormoonverstorende stof kan vermijden voor jezelf en je gezin.

Voeding

Opname van BPA door je lichaam komt grotendeels door het consumeren van voedsel dat BPA bevat. Voedsel komt in aanraking met BPA door de wijze waarop het verpakt is of bereidt is. De hoofdregel is: eet voornamelijk verse (onverpakte) producten. Onderstaand een overzicht van voedingsproducten die je moet vermijden

Eten uit blik (conservenblik)

Eten dat ingeblikt is bevat BPA. De binnenkant van blikjes bevatten namelijk vaak een kunststof afwerking. Dit om te voorkomen dat er corrosie optreedt. Deze kunststof afwerking bevat bijna altijd BPA. Onderzoekers aan de Universiteit van Harvard hebben de effecten van BPA in eten uit blik onderzocht. Ze hebben de ene helft van een groep vrijwilligers 5 dagen achter elkaar blik uit soep laten eten. De andere helft van de groep vrijwilligers kreeg 5 dagen achter elkaar verse soep te eten. Resultaat? De groep die soep uit blik had gegeten had een stijging van meer dan 1000% aan BPA in hun urine. Ook frisdrank blikjes bevatten Bisfenol A. En ook die van gerenommeerde merken zoals Coca Cola.

Kant-en-klaar maaltijden in plastic bakjes

Ze zien er heerlijk uit die kant-en-klaar maaltijden bij de supermarkt. Binnen enkele minuten een maaltijd op tafel. En je hoeft geen borden vies te maken, want je eet ze zo uit het plastic bakje waarin ze worden geleverd. Maar die plastic verpakkingen zijn het probleem. Want die bevatten bijna altijd BPA. BPA-houdende verpakkingen/bakjes “lekken” de stof voornamelijk wanneer deze worden verwarmd. Dus wanneer je ze in de magnetron zet of opwarmt in een pannetje met warm water (au bain-marie). Wil je toch een kant-en-klaar of magnetron maaltijd eten? Schep dan de maaltijd uit de kunststof verpakking over in een glazen schaal. En warm het vervolgens op.

Waar moet je opletten bij bereiding van voedsel?

Wanneer plastic producten warm of heet worden geven ze de grootste hoeveelheid BPA af. Denk bijvoorbeeld aan een kunststof waterkoker, een kunststof pollepel of koffiezetapparaat. Maar het wordt ook afgeraden om plastic producten (die BPA bevatten) in de vaatwasser te wassen.

Nog 9 handige tips:

  • Wil je toch voedsel, zoals bonen, uit blik eten? Spoel de bonen dan eerst goed af onder de kraan.
  • Koop verse groentes
  • Of koop groentes in een glazen pot. Let op: de deksel van de glazen pot kan nog wel BPA bevatten.
  • Drink geen koffie op het werk uit plastic bekertjes. Neem je eigen beker mee, is ook nog eens milieuvriendelijk.
  • Zet koffie door middel van “french press” of een cafetière gemaakt van glas
  • Schaf een staafmixer van RVS aan.
  • Koop houten pollepels en spatels
  • Gebruik een snijplank van hout of glas
  • Koop snijmessen van volledig RVS
  • Bewaar restjes eten in glazen of porseleinen bakjes
  • Gebruik een plasticvrije waterfles

Nog een laatste tip… Neem geen bonnetjes meer aan in de winkel. De inkt die in veel thermisch geprinte kassabonnen bevatten BPS (vervanger van BPA, met dezelfde nadelige risico’s) en dragen de stof eenvoudig over op je handen.

Baby’s en jonge kinderen

BPA is in kleine hoeveelheden al zeer schadelijk voor baby’s. Dit is ook door de Nederlandse en Belgische overheid erkend. Er mogen wettelijk gezien in Nederland & België geen babyflessen meer worden verkocht waarin BPA verwerkt zit.

Er is nu een minimaal niveau vastgesteld waarin baby’s met BPA in aanraking mogen komen. Maar recente dierstudies wijzen aan dat dit niveau nog te hoog ligt. De huidig normen zouden te hoog zijn waardoor het immuunsysteem van het ongeboren kind of jonge kind kan beschadigen.

Lees 8 tips om BPA te vermijden voor baby’s en kinderen.

Zwangere vrouwen

Zwangere vrouwen kunnen BPA overbrengen op de ongeboren vrucht. Het is dan ook vreemd dat verloskundigen en gynaecologen zwangere vrouwen niet op de hoogte brengen van de gevaren van BPA. In landen om ons heen (zoals Denemarken en Frankrijk) zijn overheden en instanties veel meer bezig met het vermijden van BPA. In Nederland wordt je als zwangere door de gynaecoloog, verloskundige of huisarts niet op de hoogte gebracht van de gevaren van BPA.

Is het nou echt zo gevaarlijk?

Dit blog is geen stennismakerij. Zembla heeft al 2 uitzendingen besteedt aan de risico’s en ook TV programma Radar besteedde er aandacht aan.

In de uitzending van Radar is te zien hoe stichting Wemos samen met TNO enkele voedingsproducten test. De geteste voedingsproducten zijn een blikje mais van de Albert Heijn, pakje appelsap van Appelsientje, blikje knakworstjes van Unox en een blikje tonijn van Princes. In al deze 4 producten is bisfenol A teruggevonden. Van producten in blik is bekend dat deze BPA afscheiden. Maar ik vond het verrassend dat ook een sapverpakking schadelijk is. De hoeveelheid BPA in deze producten viel overigens binnen de wettelijke norm. Alleen heerst al lange tijd de vraag of deze norm wel voldoet. Deze is namelijk al een keer naar beneden bijgesteld. In Frankrijk geldt zelfs al een algeheel verbod op deze stof in alle voedselverpakkingen. Bekijk de Radar TV uitzending.

Daarnaast zijn er diverse producenten die alleen nog produceren zonder BPA. Dit brengt extra kosten met zich mee. Zij willen zo goedkoop mogelijk produceren, voor een hoge winstmarge. Dus dat producenten deze kosten willen dragen om de risico’s (lees: aansprakelijkheid) uit te sluiten wil wel wat zeggen. Ook het RIVM heeft toegegeven dat de stof gevaarlijk is voor kinderen en zwangeren.

Ook overheden nemen risico’s serieus

Canada is het eerste land geweest dat actie heeft ondernomen op de schadelijke gevolgen van BPA. In 2008 heeft het de stof wettelijk verboden in babyflessen. Europa volgde dit voorbeeld al snel. Frankrijk heeft de risico’s van de BPA nog serieuzer genomen. Zij hebben naast babyflessen, deze stof ook verboden in verpakkingen van voedsel.

Frankrijk laat zien dat zij begrijpen dat de risico’s voor baby’s, niet alleen wordt voorkomen door de babyflessen BPA-vrij te maken. Zwangere vrouwen geven deze stof af aan de foetus als zij voeding eten waarin deze stof is gelekt. Ook landen als China en Maleisië hebben de stof inmiddels verboden in flessen voor baby’s.

Voor baby’s is er een wettelijke bepaling vastgesteld. Maar voor kinderen en volwassenen is er niets wettelijk vastgelegd in Nederland of België. Het is goed om zelf in de gaten te houden dat je BPA zoveel mogelijk vermijdt.

Langdurige gevolgen van BPA

Qua chemische structuur lijkt Bisfenol A lijkt op een synthetisch oestrogeen genaamd: diethylstilbestrol. Dit hormoon is in de jaren ’50 en ’60 geslikt door zwangere vrouwen om een miskraam te voorkomen. Dochters van vrouwen die dit hormoon hebben geslikt hebben hier ernstige ziektes aan over gehouden. Zoals een zeldzame vorm van vaginakanker en borstkanker. Dus de effecten van dit hormoon beperkt zich niet tot de eerste generatie.

Is BPA een weekmaker?

BPA is geen weekmaker zoals vaak wordt aangegeven. BPA wordt namelijk gebruikt om plastic hard te maken. Weekmakers worden gebruikt om plastic soepel en zacht te maken. Maar aan sommige weekmakers wordt wel BPA toegevoegd. Meer hierover lees je hier.

Wat doet de Nederlandse overheid?

Het RIVM (Rijksinstituut voor Gezondheid en Milieu) wil dat er op korte termijn meer maatregelen komen zodat blootstelling aan BPA aanzienlijk wordt verminderd. Dit staat op de to-do list van het RIVM. Maar er zijn nog geen concrete stappen of voortgang hierover bekend.

BPA-vrij dan zit het wel goed?

Nee, helaas niet. Producten mogen BPA niet meer gebruiken. Dus zijn ze overgestapt op BPS en BPF. Deze stoffen bevatten dezelfde eigenschappen als BPA. Maar staan nog niet op het ‘verboden stoffen’ lijstje. Kijk naar de kassabonnen. Sinds 2020 mag er geen BPA meer inzitten. Dus wat doet men dan? Het wordt vervangen door BPS. Een stof met dezelfde risico’s als BPS. Maar een verbod op BPA heeft jaren geduurd vanwege onderzoek. Dus dat zal met BPS hetzelfde zijn. Wat is BPS?

Bronnen:
https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/hormoonverstoorders
https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/artsen-tegen-ziekmakende-stoffen-in-hulpmiddelen.htm
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25813067/
https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/zorgwekkende-stoffen
https://med.stanford.edu/news/all-news/2008/04/5-questions-feldman-on-risk-of-bisphenol-a-in-plastic-bottles.html
https://www.medicalnewstoday.com/articles/221205#sources
https://newatlas.com/medical/chemicals-plastics-weight-gain-obesity/
https://www.wemos.org/wp-content/uploads/2023/04/Wemos-2018-Nationaal-Plan-Hormoonverstorende-Stoffen.pdf

2 gedachten over “Wat is BPA?”

Plaats een reactie