Tijdens een zoektocht naar alternatieven voor plastic kom je de volgende materialen dikwijls tegen: glas, RVS en siliconen. Naar glas en RVS heb ik (voor mezelf) voldoende onderzoek gedaan. Deze materialen durf ik voor te schotelen aan mijn kinderen. Maar siliconen… wat voor materiaal is precies en is het veilig? Onderstaand vind je mijn onderzoek naar dit materiaal en mijn conclusie.
Waar worden siliconen vaak voor gebruikt
Producten die vaak worden gemaakt van siliconen zijn: bakvormen, ijsvormpjes, spenen, speelgoed en… uiteraard borstimplantaten!
Wat is het?
Het wordt gemaakt van silicium, dit wordt ook wel kiezel genoemd. Het is een van de meest voorkomende grondstoffen op aarde. Silicium komt voor in het menselijk lichaam en zit in verschillende voedingsproducten zoals champignons en fruitschillen.
Silicum is ook een van de grondstoffen voor glas. Bij de productie van glas wordt echter een ander chemisch proces toegepast. Aan siliconen producten kunnen tijdens het proces siloxanen worden toegevoegd. En hierdoor vraagt men zich soms af of siliconen wel veilig zijn. Want siloxanen kunnen carcinogeen (kankerverwekkend) zijn.
Goedkope en dure siliconen producten
Bij goedkope siliconen producten, zoals bijvoorbeeld bakvormen worden dikwijls andere stoffen (zoals siloxanen) toegevoegd. Dit wordt gedaan om het product goedkoper te maken. Het is moeilijk te achterhalen welke producten 100% gemaakt zijn van siliconen en welke niet. De betere merken zetten dit overigens dikwijls wel op de product-verpakking. Vaak onder de noemer ‘Medical Grade’ siliconen.
Wat zijn “Medical Grade” siliconen?
De term “medical grade” valt vaak, wanneer het over siliconen gaat. De Amerikaanse overheidsinstantie FDA (Food and Drug Administration) controleert voedsel, medicijnen, cosmetica en medische producten voor de Amerikaanse markt.
Deze organisatie bepaalt ook of een product gemaakt van siliconen de term “medical grade” mag dragen. Deze term houdt in dat het product in bijvoorbeeld een ziekenhuis mag worden gebruikt. En ook of het product in het lichaam mag worden gebruikt. Denk hierbij aan siliconen t.b.v. borstvergrotingen, maar ook katheters en onderdelen van pacemakers. Tegenwoordig wordt in de Verenigde Staten steeds vaker de term ‘Food Grade’ siliconen gebruikt.
Zijn siliconen veilig?
In Nederland is er weinig tot geen onderzoek gedaan naar siliconen. Maar de Canadezen, ook een van de voorlopers m.b.t. een nationaal BPA-verbod, heeft wel onderzoek gedaan. De Canadese overheid geeft aan dat siliconen producten geen gevaar opleveren voor de gezondheid opleveren.
Is er twijfel over de veiligheid van siliconen producten? Ja, er wordt gespeculeerd over het lekken van stoffen (bijv: kankerverwekkende siloxanen) wanneer het wordt verhit. Dit zou mogelijk zijn bij verhitting boven de 150/180* graden. Maar verschillende onderzoeken spreken elkaar tegen.
De Belgische organisatie ‘Test Aankoop’ heeft bijvoorbeeld in 2014 een onderzoek gedaan naar siliconen bakvormen. Zij geven aan dat eventueel gevaar in het gebruik van siliconen producten zit in het verwarmen ervan. Ook een ander onderzoek uit Frankrijk geeft aan dat wanneer voedsel (bijv: cakebeslag) in het siliconen bakvorm een hoog percentage vet bevat en wordt verwarmd in de oven er mogelijk schadelijke stoffen kunnen vrijkomen.
Welke siliconen producten zijn wel veilig?
Als het product 100% van siliconen is gemaakt, is dit de veiligste soort. Het nadeel is dat je als consument niet kan zien of het 100% van siliconen is gemaakt.
Als het product gaat stinken wanneer je het verwarmt is het waarschijnlijk niet gemaakt van 100% siliconen. Je kan je het product draaien/twisten en kijken naar de kleur van het product. Wanneer het niet verkleurt (lichter wordt) is het waarschijnlijk 100% gemaakt van siliconen.
De betere siliconen producten hebben vaak wel een vermelding van “100% siliconen” op de verpakking staan. Omdat het iets duurder is om te maken en producenten dit graag als verkoopargument toevoegen op de verpakking. In dit geval geldt vaak: goedkoop is duurkoop.
Onderaan dit artikel vind je voorbeelden van alternatieve producten.
Tips bij het kopen van siliconen producten en bakvormen
- Koop producten die zijn gemaakt van 100% siliconen
- Ga zuinig om met je siliconen producten. Voorkom krassen / scheuren in het product
- Controleer of er geen kleurstoffen zijn gebruikt die lood of BPA bevatten
- Vermijd siliconen bakproducten voor in de oven. Gebruik bijvoorbeeld een glazen cake-schaal, zie hier een voorbeeld. En vermijd dus ook siliconen cupcake vormpjes en siliconen taartvormen.
- Verhit producten gemaakt van siliconen niet
Alternatieve bakvormen en wat te vermijden?
Mijn kinderen drinken op jonge leeftijd uit al bekers van porselein, aardewerk en glas. En ook de borden zijn gewoon van aardewerk. Omdat al langer bekend is dat servies van plastic en melamine niet 100% veilig is. Ik gebruik echter ook siliconen in mijn huishouden. In mijn ogen zijn siliconen een goed alternatief voor plastic. Ik vermijd alleen de bakproducten. Het is niet 100% bewezen dat verhitting kwaad kan maar “better safe, than sorry”.
Welke materialen zijn een goed alternatief voor siliconen?
Er zijn voldoende alternatieven voor siliconen producten die worden verwarmd of verhit. Elk materiaal heeft voor- en nadelen. En niet elk materiaal is hetzelfde. Onderstaand vind je diverse alternatieven.
1. Glas
Ik gebruik glazen ovenschalen en cake-vormen. Die zijn makkelijk schoon te maken en kunnen gewoon in de vaatwasser. Even goed invetten en je hebt geen antiaanbaklaag nodig. Goedkoop in aanschaf maar verkrijgbaar in beperkte vormen. Er is geen muffinbakvorm van glas bijvoorbeeld.
2. Email
Email klinkt nostalgisch. Maar is wel een perfect materiaal voor bakvormen. Ik heb het sinds kort ontdekt en ben fan. Ik koop alleen producten van het Oostenrijkse merk Riess. Want dat is een kwalitatief goed en betrouwbaar merk. Email is een glazuur van glas en wordt aangebracht over staal of porselein. Het is supersterk en is het veilig in gebruik.
3. Gietijzer
Gietijzer klinkt ook lekker ouderwets. Maar ouderwets is zo slecht nog niet. Alleen bij gietijzer geldt wel dat je goed moet opletten dat je degelijke kwaliteit koopt en dat de vorm gemaakt is van 100% gietijzer. Voor gietijzer kom ik uit bij het bedrijf AttiCastings. Een bedrijf uit Nederland (Deurne) en daar worden de Attica producten ook gemaakt. Zij maken hun bakvormen van 100% gietijzer en deze worden nabehandeld met zuiver plantaardige olie. Wanneer je de bakvormen verwarmt vullen de poriën in het ijzer zich met de olie en zo ontstaat er een beschermlaag waardoor er geen roest inkomt. Door een gietijzeren vorm regelmatig te gebruiken wordt de beschermlaag steeds sterker en krijgt ie een anti-aanbaklaagje.
4. RVS
Bakvormen gemaakt van metaal, staal of RVS zijn ook een optie. Maar deze hebben bijna altijd een kunstmatige anti-aanbaklaag zoals het bekende Teflon. Daar zat voorheen het giftige PFOA in. Dat mag niet meer worden gebruikt. Dus hebben ze het vervangen door GenX (door het RIVM aangemerkt als ‘zeer zorgwekkende stof’) en dat wil je net zo min in je muffins hebben. Metalen of ijzeren bakvormen zonder antiaanbaklaag zijn moeilijk te vinden. RVS uitvoeringen zijn er wel, maar je moet goed zoeken en opletten. Wanneer ze een zwarte of donkergrijze afwerking hebben hebben ze vaak een antiaanbaklaag. Maar wanneer ze de herkenbare zilveren RVS kleur hebben, kom je in de buurt. Lees wel even goed wat er op de verpakking staat.
Voorbeelden van veilige cakevormen
Een cakevormen van glas is relatief goedkoop (vergeleken met gietijzer en email) en zijn ook nog eens makkelijker schoon te maken. En kunnen probleemloos in de vaatwasser. Maar hij valt wel sneller kapot. Voor cakevormen (of broodvormen) heb ik 3 alternatieven gezocht als alternatief voor de siliconen bakvormen:
Emaille bakvorm
Het Oostenrijkse merk Riess heeft verschillende emaille bakvormen in het assortiment. Waarom Riess? Omdat het een betrouwbaar Europees merk. Kies je een ander merk? Vermijd Alibaba producten en kijk of het merk kwalitatieve producten maakt. Prijzen vanaf +/- 44,95.
Glazen bakvorm
Pyrex is een bekend merk op het gebied van glazen ovenschalen, bakjes en bakvormen. Deze vorm kost +/- 13,95. En je kan ‘m ook gebruiken voor lasagne of ouderwetse boerencake. Er zit geen antiaanbaklaag op, dus wel even goed invetten voor gebruik.
Gietijzeren bakvorm
Deze bakvorm is van Attica. Ideaal voor bijvoorbeeld bananenbrood of een appelcake. Ook voor deze vorm geldt, dat je gerust een ander merk kan kiezen. Maar zoek dan goed uit of het een degelijk merk is en met goede grondstoffen werkt.
RVS bakvorm
Zoals eerder aangegeven in dit artikel is het moeilijk om RVS bakvormen zonder antiaanbaklaag te vinden. Deze baksloffen zijn wel van 100% RVS. Maar een cakevorm of taartvorm heb ik nog niet gevonden. De zoektocht gaat verder!
Voorbeelden van veilige muffinvormen
Om cupcakes of muffins te bakken hoef je geen siliconen vorm te gebruiken. Je kan een stalen of RVS cupcake-vorm kiezen of losse glazen vormpjes.
Cupcakevorm van glas
Losse muffinvormpjes gemaakt van glas. Ze kosten 19,99 voor 3 stuks. Je kan ze ook nog voor andere doeleindes gebruiken.
Muffin Bakvorm van Emaille
Bak 12 cupcakes tegelijk met deze handige bakplaat van Sareva. Deze is gemaakt van geëmailleerd staal. Er zijn 3 maten verkrijgbaar.
* De meningen zijn verdeeld over wat het hitte niveau is vanaf wanneer er mogelijk chemische stoffen lekken.
Bronnen:
https://safbaby.com/is-silico.ne-safe/
Lees meer over over:
Plastic versus glazen babyflessen
Siliconen ijsvormen
Waterkokers zonder plastic
Broodtrommel zonder plastic
BPA-vrije waterfles